Rok do roku płaca minimalna w Polsce oraz w krajach Unii Europejskiej wzrasta. Do tego systematycznie dochodzą kraje, które zaczynają zweryfikować czy pracownicy delegowani mają wpłacane odpowiednie stawki wynagrodzenia, np. Holandia od 2020 roku. W jaki sposób poradzić sobie z odpowiednim wyliczaniem płacy kierowców wraz z rozliczeniem nadgodzin tak, aby rozliczyć się uczciwie, a jednocześnie, żeby nie przepłacić?
Jakie przepisy określają czas pracy kierowców?
W Polsce dokumenty, które regulują kwestie wynagrodzeń kierowców to:
- Ustawa o czasie pracy kierowców
- Kodeks Pracy
- Wyroki Sądu Najwyższego
- Stanowiska PIP
- Przepisy wewnątrzzakładowe:
- Obwieszczenie – kiedy zatrudnionych jest mniej niż 50 pracowników
- Regulamin pracy i wynagradzania – obowiązkowy kiedy zatrudnionych jest więcej niż 50 pracowników
- Układ zbiorowy – tam, gdzie są związki zawodowe
Ile kierowca może pracować?
Zgodnie z artykułem 11 Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
Czas pracy kierowcy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 15 ust. 1 i 3–5.
Zostały wyszczególnione 3 normy:
1. Norma dzienna: 8 godzin
2. Norma tygodniowa: przeciętnie 40 godzin
3. Przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy
Zgodnie z artykułem 15 Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
1. Do kierowców wykonujących przewóz drogowy mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę – w ramach systemu równoważnego czasu pracy.
WAŻNE! Sprawdź czy w dokumentach wewnątrzzakładowych znajdują się zapisy dotyczące systemu czasu pracy kierowców i czy jest to system równoważny. Tylko w takim przypadku wymiar czasu pracy można wydłużyć do 12 godzin na dobę.
2. W systemie równoważnego czasu pracy wymiar czasu pracy przedłużony w poszczególnych dniach jest równoważony skróconym czasem pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
Oznacza to, że w systemie podstawowym można planować 8 godzin w dniach roboczych, a w systemie równoważnego czasu pracy można planować w zakresie od 0 do 12 godzin. W przypadku, gdy wymiar czasu pracy jest mniejszy niż 8 godzin, praca w godzinach nadliczbowych to praca powyżej 8 godzin (normy dziennej).
Jaki jest maksymalny czas pracy kierowców?
Zgodnie z artykułem 12 Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
1. Tygodniowy czas pracy kierowcy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
2. Tygodniowy czas pracy, o którym mowa w ust. 1, może być przedłużony do 60 godzin, jeżeli średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
3. Wymiar czasu pracy określony w ust. 1 i 2 obowiązuje także kierowcę zatrudnionego u więcej niż jednego pracodawcy.
Przykład dla okresu rozliczeniowego 1-miesięcznego
Limit czasu pracy = norma / 40 * 48, na przykład jeżeli norma w styczniu 2020 r. wynosi 168 godzin, to limit wynosi: 168 / 40 * 48 = 201:36 godzin
Czas pracy obliczany jest w każdym tygodniu zgodnie z definicją w ustawie o czasie pracy kierowców, czyli od 00:00 w poniedziałek do 24:00 w niedzielę.
Co to jest okres rozliczeniowy?
Zgodnie z artykułem 15 Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
3. Okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 1 miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5.
4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 3 miesięcy.
5. Przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.
Zgodnie z artykułem 18 Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
1. Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Ważne! Sprawdź czy w dokumentach wewnątrzzakładowych znajdują się zapisy dotyczące okresu rozliczeniowego. Jeżeli nie ma zapisu na ten temat, podczas kontroli inspektor przyjmie domyślnie 1 miesiąc, co nie będzie korzystne. A jeżeli chcesz mieć okres rozliczeniowy dłuższy niż 1 miesiąc np. 3-miesięczny, to musisz wysłać powiadomienie do Państwowej Inspekcji Pracy
Co to jest praca w godzinach nadliczbowych
Zgodnie z artykułem 20 Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
1. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad dobowy przedłużony wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego kierowcę systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.
Rodzaje nadgodzin
Godziny nadliczbowe dobowe
Zgodnie z artykułem 151(1) Kodeksu pracy
1. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia , przysługuje dodatek w wysokości:
1) 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy,
zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
2) 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
Zgodnie z artykułem 151(2) Kodeksu pracy
1. W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. (czas wolny na wniosek w stosunki 1:1)
2. Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy. (czas wolny bez wniosku w stosunku 1:1,5 do końca okresu)
Godziny nadliczbowe średniotygodniowe
Zgodnie z artykułem 151(1) Kodeksu pracy
2. Dodatek w wysokości określonej w § 1 pkt 1 (100%) przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy (40 godzin) w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości określonej w § 1.
WAŻNE! Zgodnie ze stanowiskiem PIP godziny nadliczbowe średniotygodniowe obliczamy:
Czas pracy – Godziny nadliczbowe dobowe – Wymiar czasu pracy
Roczny limit godzin nadliczbowych
Zgodnie z artykułem 20(1) Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
3. Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych przez kierowcę w związku z okolicznościami określonymi w ust. 2 pkt 2 nie może przekroczyć 260 godzin w roku kalendarzowym (w kodeksie pracy limit wynosi 150 godzin)
4. W układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, można ustalić inną liczbę godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż określona w ust. 3, z zastrzeżeniem art. 12. (przeciętnie 48 godzin pracy na tydzień w okresie rozliczeniowym)
WAŻNE! W praktyce maksymalny dopuszczalny limit godzin nadliczbowych może wynosić 416 godzin (52 tygodnie x 8 godzin) lub 376 godzin (uwzględniając 26 dniu urlopu). Określony limit nadgodzin wynika z maksymalnego dopuszczalnego przeciętnego tygodniowego czasu pracy w okresie rozliczeniowym, który nie może przekraczać 48 godzin.
Jak liczyć dobę kierowcy?
Zgodnie z artykułem 8 Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
1. Dla celów rozliczania czasu pracy i ustalania uprawnienia do wynagradzania za pracę w godzinach nadliczbowych, przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której kierowca rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Pojęcie doby w ustawie jest tożsame z dobą pracowniczą, określoną w Kodeksie Pracy i nie pokrywa się z doba kalendarzową, gdyż doba rozliczeniowa może przypadać na dwa dni kalendarzowe.
Najpopularniejsze sposoby określania dób rozliczeniowych:
- od pierwszego zdarzenia z nachodzeniem dób
- od pierwszego zdarzenia bez nachodzenia dób
- wg określonych godzin zgodnie z harmonogramem
Indywidualny rozkład czasu pracy
Zgodnie z artykułem 8 Ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r.
2. Indywidualny rozkład czasu pracy pracownika ustalany przez pracodawcę może przewidywać różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy; w takim przypadku ponowne wykonywanie pracy przez pracownika w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.
3. Indywidualny rozkład czasu pracy, o którym mowa w ust. 2, wprowadza się w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli pracodawca nie jest objęty działaniem takiej organizacji, po porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy.
WAŻNE! Zalecamy indywidualny rozkład czasu pracy, gdy doby pracownicze są wyznaczane pierwszą omówioną wcześniej metodą (wg pierwszego zdarzenia z nachodzeniem dób). Pamiętaj, aby pracownik podpisał dokument z tym zapisem!